Zanim poszkodowany w wypadku komunikacyjnym podejmie decyzję o zleceniu sporządzenia ekspertyzy na potrzeby dochodzenia odszkodowania od ubezpieczyciela oraz o poniesieniu związanych z tym kosztów licząc na odzyskanie ich od ubezpieczyciela sprawcy wypadku musi rozważyć czy bez pomocy takiego eksperta jest w stanie wykazać odpowiedzialność ubezpieczyciela czy też prawidłowo ocenić rozmiar szkody. Potwierdza to stanowisko zaprezentowane w uchwale składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 2 września 2019 r. III CZP 99/18.
Bezsprzecznie w prawie cywilnym obowiązuje zasada pełnego odszkodowania (art. 361 § 2 Kodeksu cywilnego), a ubezpieczyciel, który odpowiada z tytułu ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej jak ubezpieczony, również – co do zasady – odpowiada za całą szkodę w granicach związku przyczynowego w ujęciu art. 361 § 1 Kodeksu cywilnego. Pełne odszkodowanie obejmuje wszystkie szkodliwe skutki zdarzenia zarówno powstałe wraz z tym zdarzeniem, jak i powstałe później – jeżeli tylko pozostają z tym zdarzeniem w adekwatnym związku przyczynowym, tj. stanowią jego normalne następstwo.
Na gruncie ustalenia cywilnej odpowiedzialności odszkodowawczej konieczne jest w szczególności:
- wskazanie zdarzenia, z którym osoba dochodząca odszkodowania wiąże powstanie szkody,
- określenie szkody,
- a następnie ustalenie, czy wskazane zdarzenie jest przyczyną tej szkody, a więc, czy było ono koniecznym warunkiem jej wystąpienia.
Podkreślić przy czym należy, że normalny związek przyczynowy zachodzi wtedy, gdy w zestawie wszystkich przyczyn i skutków określone przyczyny wywołują normalnie, w zwykłej kolejności rzeczy albo z wysokim stopniem prawdopodobieństwa lub zazwyczaj, tego rodzaju skutki. O tym, czy określone zdarzenia pozostają w normalnym związku przyczynowym, decyduje wiedza dostępna o tych zdarzeniach w chwili orzekania i zobiektywizowane kryteria wynikające m.in. z doświadczenia życiowego (tak wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 października 2012 r.,I CSK 665/11, „Izba Cywilna” 2013, nr 12, s. 37). W uzasadnieniu uchwały z dnia 29 maja 2019 r., III CZP 68/18, Sąd Najwyższy wskazał, że w sytuacjach granicznych rozstrzygające znaczenie przypada – ze względu na niedookreśloność zwrotu „normalne następstwa” – poczuciu prawnemu sędziego. Podkreślił, że celem przedstawionego ujęcia przyczynowości adekwatnej jest wyznaczenie odpowiadającej słuszności granicy między tymi skutkami, które można przypisać pozwanemu o naprawienie szkody, a tymi, których przypisać mu nie można (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 21 marca 2003 r., III CZP 6/03, OSNC 2004, nr 1, poz. 4 oraz wyroki Sądu Najwyższego z dnia 18 września 1964 r., II PR 507/64, OSNCP 1965, nr 7-8, poz. 125 oraz z dnia 6 listopada 2008 r., III CSK 130/08).
W przywołanej uchwale Sąd Najwyższy wskazał, że uzasadniony jest wniosek, że zlecenie przez poszkodowanego osobie trzeciej ekspertyzy na potrzeby dochodzenia odszkodowania od ubezpieczyciela pozostaje w normalnym związku przyczynowym w rozumieniu art. 361 § 1 Kodeksu cywilnego z wypadkiem komunikacyjnym, a jej koszt wchodzi w określony w art. 361 § 2 Kodeksu cywilnego zakres szkody objętej należnym odszkodowaniem od ubezpieczonego i tym samym od ubezpieczyciela, jeżeli w stanie faktycznym sprawy, przy uwzględnieniu całokształtu okoliczności, zlecenie ekspertyzy, jak i jej koszt były celowe, niezbędne, konieczne, racjonalne oraz wystarczająco uzasadnione z punktu widzenia efektywnej realizacji roszczenia odszkodowawczego. Z punktu widzenia konieczności i racjonalności poniesionych wydatków niezbędne jest też uwzględnienie, czy poszkodowany prowadzi działalność gospodarczą i dysponuje wiedzą lub kadrą i sprzętem, które pozwalają bez pomocy osób trzecich ocenić rozmiar uszkodzeń pojazdów. Wymagania te powinny spełniać wydatki na ekspertyzę dotyczącą rozmiaru szkody powypadkowej, jak również na ekspertyzę zleconą w celu wykazania odpowiedzialności ubezpieczyciela, w szczególności gdy sprawca szkody lub ubezpieczyciel negują swoją odpowiedzialność, a same okoliczności wypadku komunikacyjnego wymagają profesjonalnej analizy.
Sąd Najwyższy w przywołanej już uchwale składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 2 września 2019 r. III CZP 99/18 wyjaśnił, że niezależnie od rozbieżności występujących w orzecznictwie sądów powszechnych w orzecznictwie Sądu Najwyższego prezentowane jest stanowisko, że odpowiedzialnością odszkodowawczą z umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych objęte są koszty prywatnej opinii rzeczoznawcy, jeżeli były uzasadnione i niezbędne. W konsekwencji Poszkodowanemu w ramach obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych przysługuje od ubezpieczyciela zwrot kosztów tzw. prywatnej opinii (ekspertyzy) rzeczoznawcy, jeżeli jej sporządzenie było niezbędne do efektywnego dochodzenia odszkodowania.
Źródła:
- Uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 2 września 2019 r. III CZP 99/18 – http://www.sn.pl/orzecznictwo/SitePages/Baza_orzeczen.aspx?ItemSID=44885-57a0abe2-a73c-441d-9691-b79a0c36be5c&ListName=Orzeczenia3
- wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 października 2012 r., I CSK 665/11, „Izba Cywilna” 2013, nr 12, s. 37 – http://www.sn.pl/orzecznictwo/SitePages/Baza_orzeczen.aspx?ItemSID=515-8dcfa950-a611-4756-8f8a-7df105220758&ListName=Orzeczenia2
- uchwała Sądu Najwyższego z dnia 29 maja 2019 r., III CZP 68/18 – http://www.sn.pl/orzecznictwo/SitePages/Baza_orzeczen.aspx?ItemSID=42189-57a0abe2-a73c-441d-9691-b79a0c36be5c&ListName=Orzeczenia3
- uchwała Sądu Najwyższego z dnia 21 marca 2003 r., III CZP 6/03, OSNC 2004, nr 1, poz. 4 – http://www.sn.pl/orzecznictwo/SitePages/Baza_orzeczen.aspx?ItemSID=7822-efad3966-3225-4691-9402-101113ebbb0d&ListName=Orzeczenia1
- wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 listopada 2008 r., III CSK 130/08 – http://www.sn.pl/orzecznictwo/SitePages/Baza_orzeczen.aspx?ItemSID=12989-8dcfa950-a611-4756-8f8a-7df105220758&ListName=Orzeczenia2
__________________
Niniejsza publikacja nie stanowi porady prawnej, ani opinii prawnej i posiada jedynie charakter poglądowy autorów publikacji.