Roszczenia „z umowy przedwstępnej” podlegają rocznemu przedawnieniu. Z tą tezą trudno się nie zgodzić zważywszy na treść art. 390 § 3 Kodeksu cywilnego, w którym ustawodawca wskazuje, że roszczenia z umowy przedwstępnej przedawniają się z upływem roku od dnia, w którym umowa przyrzeczona miała być zawarta.
Co to oznacza dla stron umowy przedwstępnej, kiedy rozpoczyna się roczny bieg terminu przedawnienia i jakich konkretnie roszczeń dotyczy?
Bieg terminu przedawnienia roszczenia rozpoczyna się, zgodnie z ogólnymi regułami, od dnia jego wymagalności. Jeżeli w umowie przedwstępnej został określony termin zawarcia umowy przyrzeczonej, bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia wskazanego przez strony. Nie może przy tym budzić wątpliwości, że do biegu tego terminu znajdują zastosowanie ogólne zasady określone w art. 117 i nast. KC (Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 9 marca 2004 r. I CK 443/03 Legalis nr 272444). Zgodnie z art. 118 KC, jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi sześć lat, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej – trzy lata. Jednakże koniec terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego, chyba że termin przedawnienia jest krótszy niż dwa lata.
W przypadku zatem roszczeń mających źródło w umowie przedwstępnej termin przedawnienia jako, że jest krótszy niż dwa lata będzie obliczany zgodnie z art. 112 KC, który stanowi, że termin oznaczony w latach kończy się z upływem dnia, który nazwą lub datą odpowiada początkowemu dniowi terminu, a gdyby takiego dnia w ostatnim miesiącu nie było – w ostatnim dniu tego miesiąca.
Zatem gdy mamy do czynienia z umową przedwstępną zawartą w dniu 12.12.2020 r., w której strony wskazały jako datę zawarcia umowy przyrzeczonej dzień 12.12.2021 r. termin przedawnienia roszczeń upływa z dniem 12.12.2022 roku.
Na uwagę zasługuje pogląd wyrażony przez A. Zbiegień-Turzańska [w:] W. Borysiak (red.), Kodeks cywilny. Komentarz, wyd. 33, 2024, iż moment wymagalności roszczenia o zawarcie umowy przyrzeczonej to dzień następujący po dniu, w którym umowa przyrzeczona miała zostać zawarta (zdaniem cyt. autorki art. 390 § 3 KC określa w sposób autonomiczny moment, w którym termin przedawnienia roszczenia rozpoczyna swój bieg, zrywając w istocie z wyrażoną w art. 120 KC zasadą powiązania początku biegu tego terminu z dniem, w którym roszczenie stało się wymagalne).
W sytuacji gdy sąd oddali żądanie zawarcia umowy przyrzeczonej – wówczas roszczenia z umowy przedwstępnej przedawniają się z upływem roku od dnia, w którym orzeczenie stało się prawomocne – należy podkreślić, że regulacja ta ma zastosowanie wyłącznie w sytuacji, w której żądanie zawarcia umowy przyrzeczonej zostało oddalone, skutku tego nie wywołują inne orzeczenia kończące postępowanie (odrzucenie pozwu, umorzenie postępowania wskutek cofnięcia pozwu czy zawarcia ugody) tak P. Machnikowski, w: Gniewek, Machnikowski, Komentarz, 2021, art. 390).
Roczny termin przedawnienia dotyczy wszelkich roszczeń, które znajdują swoje źródło w umowie przedwstępnej, jej niewykonaniu lub nienależytym wykonaniu (uchwała Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 21 listopada 2006 r., III CZP 102/06 Legalis nr 78828) w tym: roszczenia odszkodowawczego; roszczenia o zawarcie umowy przyrzeczonej czy roszczenia o zwrot podwójnego zadatku wynikającego z umowy przedwstępnej.
Warto pamiętać, że zgodnie z art. 117 § 21 KC w sytuacji, gdy stroną umowy jest konsument po upływie terminu przedawnienia przedsiębiorca nie może domagać się zaspokojenia roszczenia mu przysługującego przeciwko konsumentowi.
Przy ocenie zagadnień związanych z przedawnieniem roszczeń dotyczących umowy przedwstępnej należy zwrócić uwagę, że wytoczenie powództwa o wykonanie umowy przedwstępnej nie przerywa biegu przedawnienia co do roszczenia odszkodowawczego (wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 3 lutego 2010 r. II CSK 459/09 Legalis nr 214598).
Uwaga: powyższe rozważania nie dotyczą umów przedwstępnych zawartych pod rządami art. 390 KC w brzmieniu przed zmianą tego przepisu, która weszła w życie w dniu 25 września 2003 roku oraz umów przyrzeczonych, których termin zawarcia przypadł pod rządami art. 390 KC w poprzednim brzmieniu
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 2025 r. poz. 1071) – https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20250001071
_____
Niniejsza publikacja nie stanowi porady prawnej, ani opinii prawnej i posiada jedynie charakter poglądowy autorów publikacji.